MALAWI ASATAYE NTHAWI NDI ULIMI WA MAKOLO

Posachedwapa njala ikukodolerani ku zakudya zofuma ku Ulimi. Si Ulimi onse omwe umabweretsa zokolola zochuluka koma wa makono. Katswiri pa nkhani za chuma ndi ulimi, Dr. Felix Jumbe,wafotokoza kuti ulimi wa Makomo ndi Ulimi  wa dongosolo,umene umapereka ndalama  zokhala chuma cha dziko.

“Tikamati dziko la  Malawi ndi losawuka timanena inu pa Banja lanu, tikamatinso Malawi ndi wolemera, timanena inu pa Banja po. Osati Boma n’losauka. Nchifukwa chake anthu ogwira ntchito M’boma, amanona”. Watero, Dr Jumbe.

Katswiri-yu wafotokoza kuti ulimi wa chikhalidwe (wamakolo) ndi umene umatipatsa zinthu zochepa  posiyamitsa ndi ulimi wamakono , omwe umabweretsa zokolola zochuluka pa malo ochepa. Dr. Felix Jumbe, wadandaula kuti  alimi ambiri mdziko muno akuchita ulimi wa makolo, zomwe zikuyika dziko lino pa chiopsyezo cha  Umphawi.

Mkuluyu, wati ngati  Njira komanso Mbewu  zamakono  zingamagwiritsidwe ntchito pa maanja ambiri zitha kuchititsa dziko lino kukhala ndi zokolola zochuluka.

Pothirirapo ndemanga pa nkhani ya mavuto omwe  alimi ang’onoang’ono akukumana nawo, Katswiri-yu, wati vuto lalikulu ndi dzina lomwe lidaperekedwa kwa alimiwa. “Anthuwa adakhazikitsidwa m’gulu la zochitika zochepa( small holder farmers), Chiwongo chi  zotsatira zake ndi umphawi.  Dr. Jumbe, wapereka chitsanzo cha maphunziro ponena kuti anthu  ambiri ophunzira amangoganiza za ntchito ya mu ofesi osati ulimi. Iye, watchulaponso kuchepa kwa maphunziro a alimi ang’onoang’ono kuphatikizaponso kuthetsedwa kwa magulu ( club) kuti ndi ena mwa mavuto omwe alimiwa akukumana nawo.

“Dziko lino kuti lidzachite bwino  pa Ulimi, Mtsogoleri wa dziko lino ndi amene akuyenera kukhala patsogolo. Mukadandifunsa kuti ndikadakhala mtsogoleri wa dziko lino, ndikadatha kulumikizitsa alimi ku Misika ya kunja, osati Nduna”. Dr. Felix Jumbe, wayankha motero atafunsidwa  kuti akadakhala Nduna ya za Ulimi, akadachita zotani pofuna kutukula Ulimi mdziko muno.  Iye, sanapsyatire mawu ponena kuti  Nduna imachotsedwa ntchito  ikakhala ndi ndondomeko za bwino  za momwe angachitire  ntchito  yake ngati Nduna ya za Ulimi.

Dr. Felix Jumbe,  wakhazikika pa Chikhalidwe,  kuti ndi chomwe chikuwononga ntchito  zotukula dziko lino.Iye, wadzudzula  anthu komanso mabungwe omwe amalimbikitsa Ulimi wa makolo kuti akuyika dziko lino pa umphawi wa dzaoneni.

Katswiri-yu, wadandaula kuti dziko lino  likhala pa Njala yaikulu kaamba kokakamira ulimi wa Makolo. Dr. Jumbe, wati anthu pafupifupi 3 ndi 4 Million, ali pa chiopsyezo cha Njala.

Kuyambira mzaka za mma 2000,Dziko lino lakhala pa Ndondomeko ya Starter Pack, FISD, AIP pofuna kuthandizira ulimi kupita pa tsogolo, koma lero lino angakhale kudya katatu pa tsiku sikukutheka kaamba kolowetsa Ndale ku Ulimi.Malawi imadalira Ulimi wa Mbewu monga Fodya, Chimanga, Soya ndi Thonje  pongotchulapo zochepa chabe.